Kemal Gözler, İdare Hukuku, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2003,  Cilt I'den alınmıştır: 

Bölüm 5
Mahallî İdareler
(YER YÖNÜNDEN YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI)

Kemal Gözler

PLAN

I. Mahallî İdarelerin Özerkliği İlkesi............................................................................... 288

1. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı....................................................................... 288

2. Anayasamızda Mahallî İdarelerin Özerkliği İlkesi (m.127)........................................... 289

3. Anayasa Mahkemesinin Özerklik Konusunda Kararları............................................... 291

4. Danıştayın Mahallî İdarelerin Özerkliği Hakkındaki Kararları...................................... 293

5. Mahallî İdarelerin Özerkliği İlkesinin İstisnası: Vesayet Denetimi............................... 294

6. Anayasa Mahkemesinin Vesayet Yetkisi Hakkında Kararları....................................... 295

7. Danıştayın Vesayet Yetkisi Hakkında Kararları............................................................ 297

8. Mahallî İdarelerin Özerkliği İlkesi Bakımından  Türkiye’deki Eksiklikler.................... 298

9. Mahallî İdarelerin Birbiri Karşısında Özerkliği.............................................................. 301

a) İlçe Belediyeleri Üzerinde Büyük Şehir Belediyelerinin Vesayet Denetimi............. 301

b) Köylerin Mücavir Alan Sınırları İçine Alınması...................................................... 302

II. İl Özel İdaresi.................................................................................................................. 302

A. Tanımı, Düzenlenişi, Kuruluşu..................................................................................... 302

B. İl Özel İdaresinin Görev ve Yetkileri............................................................................ 304

C. İl Özel İdaresinin Organları........................................................................................... 307

1. İl Genel Meclisi........................................................................................................ 307

Oluşumu.................................................................................................................. 307

Üyelerinin Seçimi.................................................................................................... 307

Seçim Çevresi.......................................................................................................... 308

Üyelik Sayıları........................................................................................................ 308

Seçim Sistemi.......................................................................................................... 308

Seçim Dönemi......................................................................................................... 308

Seçilme Yeterliliği.................................................................................................... 308

İl Genel Meclisi Üyeliği Bağdaşmazlıkları.............................................................. 309

İl Genel Meclisi Üyeliğinin Düşmesi...................................................................... 309

Başkan ve Başkanlık Divanı.................................................................................... 309

Toplantıları............................................................................................................. 310

Olağanüstü Toplantı............................................................................................... 311

Toplantı Yer ve Zamanı Dışında Toplanma Yasağı................................................ 311

Toplantı ve Karar Yeter Sayısı............................................................................... 311

Oylama Usûlleri...................................................................................................... 311

Kararların Yayınlanması.......................................................................................... 311

Gündem................................................................................................................... 311

İl Genel Meclisinin Feshi........................................................................................ 311

Valinin İzahatı ve İzahatın Yetersiz Görülmesi...................................................... 312

Bütçenin Yapılması................................................................................................. 312

Kesin Hesap............................................................................................................ 312

İl Genel Meclisi Kararının Kesinleşmesi................................................................. 312

2. İl Daimî Encümeni.................................................................................................... 312

Oluşumu ................................................................................................................. 312

Başkanı.................................................................................................................... 313

Toplantıları............................................................................................................. 313

Valinin Güçleştirici Vetosu..................................................................................... 313

Valinin Kararın Uygulanmasını Durdurma ve Dava Açma Yetkisi......................... 314

Toplantı Yeter Sayısı ............................................................................................. 314

Üyeliğin Düşmesi ................................................................................................... 314

Encümenin Görev ve Yetkileri................................................................................ 314

3. Vali........................................................................................................................... 316

Valinin Görev ve Yetkileri ...................................................................................... 316

Vali Üzerindeki Denetim......................................................................................... 318

4. İl Özel İdaresi Teşkilât ve Personeli......................................................................... 319

Kaymakamlar.......................................................................................................... 319

İl Özel İdare Müdürü.............................................................................................. 319

Diğer Personel......................................................................................................... 319

D. İl Özel İdaresinin Gelir ve Giderleri ve Bütçesi............................................................ 319

1. Gelirler...................................................................................................................... 319

Genel Bütçeden Ayrılan Pay.................................................................................. 320

Emlak Vergisinden Ayrılan Pay.............................................................................. 320

2. Giderler..................................................................................................................... 321

3. Bütçesi...................................................................................................................... 321

E. İl Özel İdaresi Üzerinde Merkezî İdarenin Vesayet Yetkisi......................................... 322

1. İl Genel Meclisi Kararları Üzerinde Valinin ve Danıştay Birinci Dairesinin
Vesayet Denetimi.................................................................................................... 322

2. İl Özel İdaresi Bütçesi Üzerinde İçişleri Bakanlığının Vesayet Denetimi................ 325

F. İl Özel İdaresi Organlarının Organlık Sıfatlarını Kaybetmeleri...................................... 326

1. İl Genel Meclisinin Organlık Sıfatını Kaybetmesi: İl Genel Meclisinin Feshi ........ 326

2. Görevden Uzaklaştırma............................................................................................ 327

III. Belediye İdaresi.............................................................................................................. 327

A. Tanım............................................................................................................................ 328

B. Kurulması...................................................................................................................... 329

Zorunlu Kurma............................................................................................................. 332

Belediyelerin Birleşmesi, Ayrılması, Bir Köyün Belediye Sınırları İçine Alınması, vs...... 332

Belediyelerin İsminin Değiştirilmesi............................................................................. 333

Belediyeler Kurma İşlemlerinin Yargısal Denetimi....................................................... 333

Hazırlık İşlemleri Dava Konusu Yapılamaz ................................................................ 333

C. Belediyelerin Kaldırılması............................................................................................. 334

1. Kendiliğinden Sona Erme Görüşü............................................................................. 334

2. Kaldırmada Yetki ve Usûlde Paralellik İlkesinin Uygulanması Gerektiği Görüşü.... 336

3. Görüşümüz............................................................................................................... 337

4. Nüfusu 2000’in Altına Düşen Belediyelerin Durumu.............................................. 338

D. Belediyelerin Görev ve Yetkileri................................................................................... 339

1. İhtiyarî Görevler....................................................................................................... 339

2. Mecburî Görevler..................................................................................................... 340

a) Her Belediye İçin Zorunlu Görevler................................................................... 340

b) Geliri Elli Bin Liradan Fazla Belediyeler İçin Mecburî Olan Görevler............... 341

c) Geliri İki Yüz Bin Liradan Fazla Belediyeler İçin Mecburî Olan Görevler......... 341

d) Geliri Beş Yüz Bin Liradan Fazla Belediyeler İçin Mecburî Olan Görevler....... 342

Belediyelerin Genel Görevli Kuruluşlar Olması ..................................................... 342

3. Belediyelerin Yetkileri.............................................................................................. 342

E. Belediye Gelirleri, Bütçesi ve Malî Denetimleri............................................................ 343

1. Gelirleri..................................................................................................................... 343

a) Öz Gelirler.......................................................................................................... 343

aa) Vergiler......................................................................................................... 343

bb) Harçlar......................................................................................................... 343

cc) Harcamalara Katılma Payları........................................................................ 344

b) Genel Bütçeden Belediyelere Ayrılan Paylar..................................................... 344

c) Devlet Yardımları................................................................................................ 344

d) Borçlanmalar, Cezalar ve Diğer Gelirler ............................................................. 344

2. Belediye Bütçesi....................................................................................................... 345

Tanımı ve Dönemi................................................................................................... 345

Hazırlanması ve Kabulü.......................................................................................... 345

Onaylanması........................................................................................................... 345

Değiştirerek Onama Hâlinde Danıştaya Başvurma................................................. 346

Danıştay Birinci Dairesinin Bütçe Değişiklikleri Hakkındaki Kararlarının ............ 346
Yargısal Denetimi............................................................................................... 346

3. Belediyelerin Malî Denetimleri: Kesin Hesap ve Sayman Hesaplarının Yargılanması.. 346

a) Birinci Derecede Denetim................................................................................... 346

b) İkinci Derecede Denetim .................................................................................... 346

F. Belediye Meclisi............................................................................................................ 347

1. Oluşumu................................................................................................................... 347

2. Toplantı Dönemleri, Görüşme Usûlleri, vs.............................................................. 351

3. Belediye Meclisinin Görev ve Yetkileri................................................................... 353

4. Belediye Meclisinin Feshi........................................................................................ 354

Danıştay Sekizinci Dairesi...................................................................................... 354

İtiraz Yolu .............................................................................................................. 355

Fesih Sebeplerinin Danıştay Kararları Işığında Açıklanması ................................. 355

a) Belediye Meclisinin Kanunen Belirli Olan Olağan ve Olağanüstü
Toplantılar Dışında Toplanması Sebebiyle Feshi ............................................. 355

b) Belediye Meclisinin Kanunen Belirli Olan Yerden Başka Bir Yerde
Toplanması Sebebiyle Feshi ............................................................................. 356

c) Belediye Meclisinin Kanunen Kendisine Verilen Görevleri Süresi İçinde
Yapmaktan Çekinmesi Ve Bu Hal Belediye Meclisine Ait İşleri Sekteye
Veya Gecikmeye Uğratması Sebebiyle Feshi..................................................... 356

d) Belediye Meclisinin Siyasî Meseleleri Müzakere Etmesi veya Siyasi
Temennilerde Bulunması Sebebiyle Feshi ......................................................... 358

5. Belediye Meclisi Kararları Üzerinde Vesayet Denetimi.......................................... 359

Danıştay Birinci Dairesinin Belediye Kanunu Uyarınca Verdiği Kararların
Hukukî Niteliği Sorunu...................................................................................... 361

Danıştay Birinci Dairesinin Belediye Meclisi Kararları Hakkında Verdiği
Kararların Yargısal Denetimi.............................................................................. 362

Anayasa Mahkemesinin 21 Aralık 1993 Tarih ve K.1993/57 Sayılı Kararı........... 364

G. Belediye Encümeni....................................................................................................... 367

H. Belediye Başkanı.......................................................................................................... 369

1. Seçilmesi................................................................................................................... 369

Seçim Çevresi.......................................................................................................... 370

Seçim Sistemi.......................................................................................................... 370

Seçim Dönemi......................................................................................................... 370

Seçilme Yeterliliği.................................................................................................... 370

Bağdaşmazlık.......................................................................................................... 370

Milletvekili Adaylığı ve Seçimi Kazanamayan Belediye Başkanının Durumu ...... 371

Başkanın Meclisin Doğal Üyesi Olması................................................................. 372

Vekâlet.................................................................................................................... 372

Boşalma................................................................................................................... 372

Mansup Başkan...................................................................................................... 372

2. Belediye Başkanının Görevleri................................................................................. 373

a) Belediye Başkanının Merkezî İdare Görevleri.................................................... 373

b) Belediye Başkanının En Büyük Belediye Amiri Sıfatıyla Görevleri.................. 373

c) Belediyenin Tüzel Kişiliğinin Temsilcisi Sıfatıyla Başkanın Görevleri.............. 373

Başkan Yardımcılarına Görev Devretme ................................................................ 374

3. Belediye Başkanı ile Encümen ve Meclis Arasındaki  Uyuşmazlıklar..................... 374

4. Belediye Başkanının Geçici Olarak Görevinden Alınması....................................... 374

5. Belediye Başkanlığının Sona Ermesi......................................................................... 376

6. Belediye Başkanının Başkanlıktan Düşmesi............................................................ 377

a) Belediye Meclisinin Feshini Gerektirecek Eylem ve İşlemlere Katılması (m.53).... 377

b) Belediye Başkanının Görevini Mazeretsiz ve Kesintisiz Yirmi Günden
Fazla Süreyle Terk Etmesi (m.93)..................................................................... 377

c) Belediye Başkanının Yetersizlik Kararıyla Düşürülmesi (m.61, 76).................. 378

aa) Yıllık Raporun Yetersiz Görülmesi.............................................................. 379

bb) Gensoruya Verilen Cevabın Yetersiz Görülmesi (m.61)............................. 380

d) Seçilme Yeterliliğinin Kaybetmesi...................................................................... 384

1988’e Kadar..................................................................................................... 384

Erteleme............................................................................................................. 384

Para Cezası ve Paraya Çevirme......................................................................... 384

Af....................................................................................................................... 385

1988’den Sonra ................................................................................................. 385

1989’dan Sonra.................................................................................................. 386

Büyükmandıra Kararı ....................................................................................... 390

Şükrü Karatepe Kararı....................................................................................... 390

f) Belediye Başkanının Başkanlıktan Düşmesi Konusundaki Denetim.................. 392

I. Belediye Teşkilâtı ve Personeli...................................................................................... 393

J. Belediyelerin Seçilmiş Organlarının Organlık Sıfatlarını Kaybetmeleri.......................... 394

K. Büyük Şehir Belediyesi................................................................................................ 394

1. Kanun, Tanım ve Kuruluş........................................................................................ 395

2. Büyük Şehir Belediyesi ile İlçe Belediyeleri Arasında  Görev Paylaşımı................. 395

a) Büyük Şehir Belediyesinin Görevleri.................................................................. 396

b) İlçe Belediyelerinin Görevleri............................................................................. 397

c) Ortak Görevler.................................................................................................... 398

d) İlçe Belediyelerinin Görevlerinden Bazılarının Büyük Şehir  Belediyesi Tarafından Üstlenilmesi                398

e) Yetki ve Görev Devri (Mümkün Değildir).......................................................... 398

f) Büyük Şehir Belediyeleri “İstisnaî”, İlçe Belediyeleri  “Genel” Yetkilidir.......... 399

g) Görev ve Yetki Uyuşmazlıklarının Yargısal Çözümü......................................... 400

Görev ve Yetki Uyuşmazlıkları Konusunda Danıştay Kararları............................ 400

aa) Problemsiz Kararlar..................................................................................... 400

bb) Tartışmalı Kararlar...................................................................................... 401

cc) Gayrisıhhi Müesseselere İlişkin kararlar ..................................................... 403

h) Görev Uyuşmazlıklarının “İdarî Yol”dan Çözümü............................................ 405

3. Büyük Şehir Belediyesinin Organları....................................................................... 407

a) Büyük Şehir Belediye Meclisi............................................................................ 407

b) Büyük Şehir Belediye Encümeni........................................................................ 409

c) Büyük Şehir Belediye Başkanı............................................................................ 410

d) Teşkilât ve Personel............................................................................................ 412

e) Büyük Şehir Belediyesinin Gelir, Gider ve Bütçesi............................................ 413

aa) Gelirleri........................................................................................................ 413

bb) Giderleri....................................................................................................... 414

cc) Plân, Program ve Bütçeler............................................................................ 414

dd) İlçe Belediyelerinin Bütçeleri ...................................................................... 415

f) İlçe Belediyeleri Üzerinde Büyük Şehir Belediyesinin Vesayet Yetkisi............. 416

Büyük Şehir Belediye Başkanının Büyük Şehir ve İlçe Belediye
Meclisi Kararlarını Onama veya Geri Gönderme Yetkisi ........................... 416

Örnek Kararlar .................................................................................................. 418

Değiştirerek Onama Yetkisinin Yokluğu............................................................ 418

Büyük Şehir Belediyesi ve İlçe Belediye Meclisi Kararlarının Tümü
Büyük Şehir Belediye Başkanının Onamasına Tâbi midir?.......................... 419

Büyük Şehir Belediye Başkanı Onama veya Geri Gönderme Yetkisini
Devredemez................................................................................................. 420

Büyük Şehir Belediye Meclisinin Vesayet Yetkisi?.......................................... 421

Büyük Şehir Belediye Encümeninin İlçe Belediye Meclisi Üzerinde
Vesayet Yetkisi Yoktur ............................................................................... 421

- Belediye İşletmeleri ve Belediye İktisadî Teşebbüsleri.............................................. 422

- Mücavir Alan............................................................................................................. 423

IV. Köy İdaresi...................................................................................................................... 424

A. Tanımı, Kurulması ve Kaldırılması............................................................................... 424

Tanımı ......................................................................................................................... 425

Nüfusu 150’den Az Olan Yerler.................................................................................. 425

Kurulması..................................................................................................................... 425

Kaldırılması ................................................................................................................. 426

Hazırlık İşlemleri Dava Konusu Yapılamaz................................................................. 427

B. Köyün Görev ve Yetkileri............................................................................................. 247

1. Görevleri................................................................................................................... 247

a) Zorunlu İşler....................................................................................................... 247

b) İsteğe Bağlı İşler ................................................................................................. 429

Köy Yerleşme Planı................................................................................................ 431

2. Yetkileri.................................................................................................................... 432

C. Köyün Organları........................................................................................................... 433

1. Köy Derneği............................................................................................................. 433

2. Köy İhtiyar Meclisi................................................................................................. 433

Oluşumu.................................................................................................................. 433

a) Seçimlik Üyeler.............................................................................................. 434

b) Doğal Üyeler................................................................................................. 434

aa) Köy İmamı.............................................................................................. 434

bb) Köy  Muallimi (Öğretmeni)................................................................... 435

İhtiyar Meclisinin Toplanması................................................................................. 436

Toplantı ve Karar Yeter Sayısı............................................................................... 436

Görev ve Yetkileri................................................................................................... 437

İhtiyar Meclisinin Kararları Üzerinde Vesayet Denetimi....................................... 438

Bir Yanlış Danıştay Kararı...................................................................................... 439

Sorumlulukları.......................................................................................................... 439

İhtiyar Meclisi Üyelerinin Görevinin Sona Ermesi.................................................... 440

3. Muhtar..................................................................................................................... 441

Seçimi...................................................................................................................... 441

Görev ve Yetkileri................................................................................................... 441

a) Devlet İşleri................................................................................................... 441

b) Köy İşleri...................................................................................................... 443

Muhtarın Devlet Memuru Gibi İşlem Görmesi...................................................... 443

Muhtarın Kararları Üzerinde Vesayet Denetimi..................................................... 443

Muhtarın Görevinin Sona Ermesi........................................................................... 444

a) Ölüm.............................................................................................................. 444

b) İstifa.............................................................................................................. 444

c) Muhtarlıktan İstifa Etmiş Sayılma (Zımnî İstifa).......................................... 444

d) Mahkûmiyet Sebebiyle Muhtarlıktan Çıkarma............................................. 446

e) Muhtarlıkla Bağdaşmayan İşler Yapmak Nedeniyle Muhtarlıktan
Çıkarma........................................................................................................ 446

e) Kısıtlılık veya Kamu Hizmetlerinden Yasaklılık Nedeniyle
Muhtarlıktan Çıkarma.................................................................................. 447

f) Görevini Yapmayan Muhtarın Görevden Uzaklaştırılması (Köy K, m.41).. 447

g) Seçilme Yeterliliğin Kaybı Nedeniyle Muhtarlığın Sona Ermesi.................... 447

aa) 1 Yıldan Fazla Beş Yıldan Az Cezaya Mahkûm Olan Muhtarların Durumu     448

bb) Türkçe Okuma Yazma Bilmediği Sonradan Anlaşılan Muhtarların Durumu..... 448

h) Köyün Tüzel Kişiliğinin Sona Ermesi........................................................... 449

Köy Muhtarının ve İhtiyar Meclisi Üyelerinin Görevden Uzaklaştırılması
Kararlarının Yargısal Denetimi........................................................................... 449

Köy İhtiyar Meclisi Üyelerinin ve Köy Muhtarının İl veya İlçe İdare
Kurulu Tarafından Görevden Alınması Usûlü Anayasaya Aykırı mıdır?......... 450

Danıştay Sekizinci Dairesinin 25 Mart 1987 Tarih ve E.1986/402 Sayılı Kararı... 450

Anayasa Mahkemesinin 24 Eylül 1987 Tarih ve E.1987/4, K.1987/20 Sayılı Kararı 451

4. Köy Personeli........................................................................................................... 451

a) Köy Korucusu.................................................................................................... 452

b) Köy İmamı.......................................................................................................... 454

c) Köy Katibi.......................................................................................................... 454

d) Köy Muallimi..................................................................................................... 454

D. Köy Bütçesi ve Gelirleri............................................................................................... 455

1. İmece........................................................................................................................ 455

2. Salma........................................................................................................................ 455