a) Tüzükler............................................................................................................ 1028

b) Yönetmelikler.................................................................................................... 1029

c) Adsız Düzenleyici İşlemler............................................................................... 1029

d) İstisna: KHK'ler................................................................................................ 1029

C. İdarenin Düzenleme Yetkisinin “Secundum Legem” Niteliği: Düzenleyici
İşlemlerin Kanuna Dayanmasi Özelliği....................................................................... 1029

1. Açıklama................................................................................................................. 1030

2. Türk Pozitif Hukukundaki Durum......................................................................... 1031

a) Secundum Legem Olmak (Kanuna Dayanmak) Zorunda Olan Düzenleyici İşlemler     1031

aa) Olağan Dönem KHK'leri............................................................................ 1031

bb) Tüzükler.................................................................................................... 1031

cc) Yönetmelikler ............................................................................................ 1032

b) Secundum Legem Olmak (Kanuna Dayanmak) Zorunda Olmayan
Düzenleyici İşlemler........................................................................................ 1033

aa) Olağanüstü Hâl ve Sıkıyönetim KHK'leri

bb) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi................................................................. 1033

c) İdarenin Diğer Düzenleyici İşlemleri Hakkında Anayasada Bir Hüküm

Yoktur................................................................................................................... 1034

3. Görüşümüz............................................................................................................. 1034

Acil ve Olağanüstü Durumlarda İdarenin Aslî Düzenleme Yetkisi....................... 1035

D. İdarenin Düzenleme Yetkisinin Mecburîliği Sorunu................................................... 1035

1. Düzenleyici İşlem Yapma Zorunluluğu.................................................................. 1036

Düzenleyici İşlem Yapma Süresi.......................................................................... 1037

a) Makul Süre.................................................................................................. 1037

b) Kanunla Belirlenmiş Süre............................................................................ 1037

2. Düzenleyici İşlemleri İlga Etme Zorunluluğu......................................................... 1038

E. İdarenin Düzenleme Alanı........................................................................................... 1039

II. Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri................................... 1040

A. Yetki Unsuru.............................................................................................................. 1042

B. Konu Unsuru.............................................................................................................. 1042

1. Anayasanın “Kanunla Düzenlenir” Dediği Konular Kanun Hükmünde
Kararnameyle Düzenlenebilir mi?......................................................................... 1043

2. Bütün Sosyal ve Ekonomik Haklar Kanun Hükmünde Kararnameyle
Düzenlenebilir mi?................................................................................................. 1045

3. Anayasanın 91’inci Maddesin İlk Fıkrasındaki Konu Yasağının Kapsamı Nedir?.... 1047

C. Şekil Unsuru................................................................................................................ 1048

D. Usûl Unsuru............................................................................................................... 1049

1. Resmî Gazetede Yayım.......................................................................................... 1050

2. TBMM'nin Onayına Sunma.................................................................................. 1050

3. Bakanlar Kurulu, Meclise Sunduğu KHK'yi Yürürlükten  Kaldırabilir veya Değiştirebilir mi?           1051

4. KHK'nin TBMM Tarafından Reddedilmesi, Aynen veya  Değiştirilerek Onaylanması     1051

a) Ret..................................................................................................................... 1052

b) Onay................................................................................................................. 1052

c) Değiştirerek Onay............................................................................................ 1052

5. KHK'nin Reddi Halinde, KHK'nin İlga Ettiği Kanunlar ve KHK'ler
Kendiliğinden Yürürlüğe Girer mi?........................................................................ 1052

F. Denetim....................................................................................................................... 1054

1. Kanun Hükmünde Kararnameler Danıştay Tarafından  Denetlenebilir mi?........... 1054

2. Anayasa Mahkemesinin Denetimi......................................................................... 1055

3. Kanun Hükmünde Kararnamelerin Yetki Kanunlarına Uygunluğu
Denetlenebilir mi?.................................................................................................. 1056

4. İptal Edilen KHK'nin İlga Ettiği Kanunlar ve KHK’ler Kendiliğinden
Yürürlüğe Girer mi?............................................................................................... 1058

Görüşümüz........................................................................................................... 1058

Uygulama.............................................................................................................. 1058

931 Sayılı İş Kanunu: Danıştay Üçüncü Dairesinin 9 Ocak 1971 Tarihli Kararı. 1058

396, 514 ve 536 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler: Danıştay Birinci
Dairesinin 22 Eylül 1999 Tarihli Kararı........................................................... 1060

Yargıtay ................................................................................................................ 1061

Aksi Yönde Bir Uygulama.................................................................................... 1060

Belediye Kanununun 91'nci Maddesinin 335 Sayılı KHK ile İlgası ve Bu
KHK'nin Anayasa Mahkemesi Tarafından İptal Edilmesi.............................. 1062

Şükrü Karatepe Kararı.......................................................................................... 1062

5. Yetki Kanunları İptal Edilen Kanun Hükmünde Kararnamelerin
Geçerliliği Sorunu.................................................................................................. 1063

a) Anayasa Mahkemesinin İçtihadı....................................................................... 1064

b) Anayasa Mahkemesi İçtihadının Eleştiri.......................................................... 1066

c) Görüşümüz....................................................................................................... 1068

III. Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hâl Kanun Hükmünde Kararnameleri 1069

A. Yetki Unsuru.............................................................................................................. 1071

1. Yetkili Makam........................................................................................................ 1071

2. Yetki Kanununa Gerek Yoktur............................................................................... 1071

B. Sebep Unsuru.............................................................................................................. 1072

C. Şekil Unsuru................................................................................................................ 1073

D. Usûl Unsuru............................................................................................................... 1074

1. Resmî Gazetede Yayım, Meclise Sunma ve Onay Süresi...................................... 1075

2. Yayımlandıkları Gün Meclisin Onayına Sunulmayan Kanun Hükmünde Kararnameler Ne Olur?      1076

3. Olağanüstü Hâl KHK'sinin TBMM Tarafından Onaylanması veya Reddedilmesi.... 1077

a) Ret..................................................................................................................... 1077

b) Onay................................................................................................................. 1077

c) Değiştirerek Onay............................................................................................. 1078

4. Onaylandıktan Sonra Olağanüstü Hâl ve Sıkıyönetim KHK'leri Anayasa
Mahkemesi Tarafından Denetlenebilir mi?............................................................ 1078

E. Konu Unsuru............................................................................................................... 1081

1. Anayasa, m.15’ten Kaynaklanan Sınırlamalar........................................................ 1082

2. Anayasa, m.121/3 ve 122/2’den Kaynaklanan Sınırlar: “Sıkıyönetim ve
Olağanüstü Hâlin Gerekli Kıldığı Konular”........................................................... 1082

“Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hâlin Gerekli Kıldığı Konular” Nasıl Tespit
Edilebilir?......................................................................................................... 1083

F. Süre Unsuru................................................................................................................. 1082

Kendiliğinden Yürürlükten Kalkma............................................................................ 1086

G. Yer Unsuru................................................................................................................. 1087

- Olağanüstü Hâl KHK'siyle Kanunlarda ve Özellikle Olağanüstü Hâl
Kanununda Değişiklik Yapılabilir mi?................................................................... 1091

H. Olağanüstü Hâl ve Sıkıyönetim KHK'leri Anayasa Mahkemesi Tarafından Denetlenebilir mi?              1093

1. Yargısal Denetim Yasağının Eleştirisi ve Savunulması........................................... 1093

2. Yargısal Denetim Yasağının Anayasa Mahkemesi Tarafından Aşılması................ 1094

3. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Eleştirisi........................................................... 1096

a) Olağanüstü Hâl KHK'si Olmanın Kriteri.......................................................... 1097

b) “Dönüştürme (Conversion) Kuramı”............................................................... 1100

c) İptal İsteminin Yetkisizlik Nedeniyle Reddi Gerekir........................................ 1101

IV. Tüzükler................................................................................................................ 1101

A. Yetki........................................................................................................................... 1102

B. Sebep........................................................................................................................... 1102

C. Konu........................................................................................................................... 1103

D. Usûl............................................................................................................................ 1103

1. Aslî Usûl Şartı: Danıştayın İncelemesi................................................................... 1104

2. Danıştayın İnceleme Kararının İstişarî Niteliği...................................................... 1104

3. Danıştayın İncelemesinin Kapsamı: “Kanuna Uygunluk” mu, “Yerindelik” mi?..... 1107

E. Şekil............................................................................................................................. 1109

F. Yargısal Denetim......................................................................................................... 1110

V. Yönetmelikler..................................................................................................... 1110

A. Yetki........................................................................................................................... 1111

1. Yetkili Makamlar: Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu  Tüzel Kişileri................... 1111

2. Bakanlar Kurulu Yönetmelik Çıkarabilir mi?.......................................................... 1112

3. Tüzel Kişiliği Bulunmayan Kamu Kuruluşları Yönetmelik  Çıkarabilir mi?.......... 1112

4. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Yönetmelik  Çıkarabilir mi?................. 1115

5. Yüksek Mahkemeler Yönetmelik Çıkarabilir mi?................................................... 1115

B. Konu........................................................................................................................... 1116

C. Sebep........................................................................................................................... 1117

Kanun, Yönetmelik Çıkarılmasını Öngörmüş ise, Yönetmelik Yerine Genelge
Çıkarılamaz............................................................................................................ 1119

D. Usûl............................................................................................................................ 1120

E. Şekil............................................................................................................................. 1120

Resmî Gazetede Yayım.............................................................................................. 1120

Resmî Gazetede Yayımlanmamanın Müeyyidesi...................................................... 1122

Yönetmeliklerde Değişiklik ve İlganın de Resmî Gazetede Yayımlanması Gerekir.... 1123

F. Denetim....................................................................................................................... 1123

VI. İdarenin Diğer Düzenleyici İşlemleri: “Adsız Düzenleyici İşlemler” 1124

İç Düzen İşlemi Niteliğinde Olan Düzenleyici İşlemler Konumuz Dışında Kalır...... 1124

A. İdare, Adsız Düzenleyici İşlem Yapabilir mi?............................................................ 1125

Doktrin....................................................................................................................... 1126

Anayasa Mahkemesinin İçtihadı................................................................................ 1126

Kanunun Tüzükle veya Yönetmelikle Düzenlenmesini Öngördüğü .......................... 1127

B. Adsız Düzenleyici İşlemler Hangi Hukukî Rejime Tâbidir?....................................... 1128

Anayasa Mahkemesi.................................................................................................. 1128

Kanımızca................................................................................................................... 1129

1. Adsız Düzenleyici İşlemler Tüzüklerin Hukukî Rejimine Tâbi Tutulamazlar....... 1128

2. Adsız Düzenleyici işlemler Yönetmelikler Hukukî Rejimine Tâbi Tutulabilir....... 1129

VII. Düzenleyici İdarî İşlemler Arasinda Hiyerarşi Sorunu..................... 1131

A. Düzenleyici idarî İşlemler Arasındaki Hiyerarşik Sıra: KHK, Tüzük, Yönetmelik.... 1132

1. Kanun Hükmünde Kararname>Tüzük................................................................... 1132

2. Tüzük>Yönetmelik................................................................................................ 1132

3. Yönetmelik=Adsız Düzenleyici İşlemler............................................................... 1132

B. Kanun Hükmünde Kararnamelerin Kendi Aralarında Hiyerarşi Yoktur..................... 1133

C. Tüzüklerin Kendi Aralarında Hiyerarşi Yoktur.......................................................... 1133

D. Yönetmeliklerin ve Adsız Düzenleyici İşlemlerin Kendi Aralarında Hiyerarşi Sorunu.... 1134

1. Bakanlar Kurulu Düzenleyici İşlemleri, Başbakanlık ve Bakanlık
Düzenleyici İşlemlerinden Üstündür..................................................................... 1135

2. Başbakanlık Düzenleyici İşlemleri, Bakanlık Düzenleyici  İşlemlerinden
Üstündür............................................................................................................... 1135

3. Bakanlık Düzenleyici İşlemleri, Bakanlığın Hiyerarşine Tâbi Makamın
Düzenleyici İşlemlerinden Üstündür..................................................................... 1135

4. İdarî Hiyerarşide Aynı Düzeyde Yer Alan İki Makamdan Çıkan Düzenleyici İşlemler Arasında Hiyerarşi Yoktur         1136

5. Aynı Makamdan Çıkan Düzenleyici İşlemler Arasında Hiyerarşi Yoktur............ 1136

E. Merkezî İdarenin Düzenleyici İşlemleri İle Yerinden Yönetim Kuruluşlarının Düzenleyici İşlemleri Arasında Hiyerarşi Var Mıdır?   1137

Hiyerarşi Değil, Vesayet İlişkisi................................................................................. 1137

Çatışmanın Çözümü................................................................................................... 1138

Düzenleme Yetkisinin Tedahülü................................................................................ 1138

F. Çeşitli Yerinden Yönetim Kuruluşlarının Düzenleyici İşlemleri Arasında
Hiyerarşi Var Mıdır?.................................................................................................. 1139

1. Yer Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşlarının Düzenleyici  İşlemleri
Arasındaki Çatışma ve Çatışmanın Çözümü......................................................... 1140

2. Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşlarının Düzenleyici İşlemleri Arasındaki Çatışma ve Çatışmanın Çözümü                1140

3. Yer ve Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşlarının  Düzenleyici
İşlemleri Arasındaki Çatışma ve Çatışmanın Çözümü.......................................... 1140

G. Bireysel İşlemler ile Düzenleyici İşlemler Arasındaki Hiyerarşi................................ 1141

1. Üst Makamın Düzenleyici İşlemleri Alt Makamın Bireysel  İşlemlerinden
Üstündür............................................................................................................... 1141

2. Bir Makamın Düzenleyici İşlemleri, O Makamın Bireysel  İşlemlerinden
Üstündür............................................................................................................... 1141

3. Alt Makamın Düzenleyici İşlemleri, Üst Makamın Bireysel  İşlemlerinden
Üstündür............................................................................................................... 1143

4. Vesayete Tâbi Makamın Düzenleyici İşlemleri, Vesayet Makamın Bireysel İşlemlerinden Üstündür               1144

VIII. Adliye Mahkemeleri İdarenin Düzenleyici İşlemlerinin Hukuka
Uygunluğunu İnceleyebilir mi?......................................................................... 1145

IX. Fransa’da İdarenin Düzenleyici İşlemleri................................................. 1147

A. Cumhurbaşkanının Olağanüstü Hâl Kararnameleri (m.16)......................................... 1148

B. Ordonanslar (m.38)..................................................................................................... 1149

C. Özerk Yönetmelikler (m.37)....................................................................................... 1150

D. Kanunları Uygulama Yönetmelikleri........................................................................... 1150

E. Başbakanın Kolluk Yönetmelikleri.............................................................................. 1153

F. Bakan Yönetmelikleri.................................................................................................. 1153

1. Bakanlara Kanunla Düzenleme Yetkisi Verilebilir.................................................. 1154

2. Bakanların Hizmet Şefi SıfatıylaDüzenleme Yetkisi.............................................. 1154

G. Mahallî İdarelerin Düzenleyici İşlemleri..................................................................... 1155

H. Diğer Makamların Düzenleyici İşlemleri.................................................................... 1156

Açıklama için şu kitaplara bakınız:

Editör: Kemal Gözler

E-Mail: kgozler@hotmail.com

Ana Sayfa: www.idare.gen.tr